[FILM] Wojska polskie i saskie, dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego w bitwie z korpusem wojsk austriackich.

Bitwa pod Raszynem:

• Reduta Raszyńska - miejsce upamiętniające Bitwę pod Raszynem
• Przebieg Bitwy - jaką w tej bitwie odegrała miejscowość Falenty oraz grobla broniona przez gen. Michała Sokolnickiego?
• Ocena bitwy - charakterystyka bitwy okiem historyka wojskowości gen. Mariana Kukiela 
• Podsumowanie bitwy - jakie znaczenie dla Polski miała ta bitwa i kto w niej zwyciężył?
• Stowarzyszenie „Projekt Raszyn” - jak powstawała ścieżka edukacyjno-historyczna

Reduta Raszyńska

Reduta Raszyńska to miejsce upamiętniające Bitwę pod Raszynem w 1809 r. i poległych w czasie I wojny światowej. Kompleks został wpisany jako dobro kultury 17 kwietnia 1987 r. przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie do rejestru pod nr 1306. Tworzy go zespół przestrzennego ukształtowania terenu, małej architektury i zieleni. W skład kompleksu wchodzą: szaniec artyleryjski wraz z kopcem ziemnym, kapliczka w kształcie kolumny zwana kapliczką Cypriana Godebskiego, figura Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia, mogiła poległych podczas I wojny światowej wraz z kamieniem upamiętniającym bitwę pod Raszynem w 1809 r. Figura Matki Bożej ufundowana została w 1828 r.  przez ówczesnego proboszcza parafii św. Szczepana ks. Antoniego Zieleniewskiego w 19 rocznicę bitwy Raszyńskiej. Na początku XIX w. figurka znajdowała się na skraju Reduty przy Nowym Trakcie, dziś noszącym nazwę Alei Krakowskiej. Na barokowym cokole rzeźby umieszczono modlitwę w intencji poległych żołnierzy. Szaniec artyleryjski był punktem obserwacyjnym, na którym stał proporzec naczelnego dowódcy Bitwy pod Raszynem – ks. Józefa Poniatowskiego, a wzdłuż szańca rozmieszczona była ciężka artyleria. Cyprian Godebski – pułkownik, dowódca 8 pułku piechoty został śmiertelnie zraniony podczas bitwy Raszyńskiej, zmarł przy kapliczce. Renowacja kompleksu nastąpiła w latach 2018-2019.

Przebieg Bitwy

19 kwietnia 1809 roku w czasie wojny z Austrią na terenie dzisiejszej gminy Raszyn została stoczona bitwa przez wojska polskie i saskie, dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego, z korpusem wojsk austriackich, pod dowództwem arcyksięcia Ferdynanda Karola d'Este.

Wojsko Polskie pod dowództwem ks. Józefa Poniatowskiego liczyło ok. 15 500 żołnierzy i 32 działa. Polaków wspierało 1800 Sasów z 12 działami. Książe Józef Poniatowski nie bez przyczyny wybrał Raszyn do obrony pozycji. Miejsce to było poprzecinane stawami oraz groblami. Siły polskie były uszykowane następująco:

1. prawe skrzydło pod dowództwem gen. Łukasza Biegańskiego liczyło 2 bataliony piechoty i 4 działa;
2. w centrum było uszykowanych 5 batalionów piechoty, 2 szwadrony jazdy i 23 działa – dowodził nimi saski gen. Polentz;
3. na lewym skrzydle stały 2 bataliony piechoty i 6 dział pod dowództwem gen. Ludwika Kamienieckiego.

Kluczowej polskiej pozycji, grobli w miejscowości Falenty, o szerokości ok. 6 km, bronił gen. Michał Sokolnicki, który miał 3 bataliony piechoty i 6 dział.

Dnia 19 kwietnia 1809 r. w godzinach rannych w okolicach Nadarzyna doszło do pierwszych potyczek przedniej straży austriackiej z kawalerią gen. Aleksandra Rożnieckiego. Po południu Austriacy siłami 5 batalionów piechoty, wspieranej 12 działami, natarli na pozycje gen. M. Sokolnickiego. Silna obrona polska zmusiła przeciwnika do wprowadzenia do walki dodatkowych 6 batalionów piechoty i 10 dział. Atak austriackich odwodów spowodował przełamanie polskich pozycji. Falenty zostały zdobyte, a oddziały polskie zmuszone do odwrotu. Zaalarmowany o utracie tej ważnej pozycji, ks. J. Poniatowski przybył natychmiast, powstrzymał wycofujących się żołnierzy polskich i przykładem osobistym stając w pierwszej linii z karabinem w ręku, przeprowadził skuteczny kontratak, odrzucając Austriaków na pozycje wyjściowe. Ci jednak nie dali za wygraną i wprowadzając świeże siły wsparte artylerią, ponownie zdobyli groblę w Falentach i wtargnęli do Raszyna.

Książę J. Poniatowski przeprowadził manewr polegający na ciągłym ostrzale przez artylerię polsko-saską nacierających batalionów austriackich, a po wykrwawieniu szturmujących, rozkazał polskim batalionom kontratakować. Skutkiem tego działania było wyparcie Austriaków z Raszyna, niestety na wyparcie ich z grobli w Falentach nie starczyło już sił. Około godz. 21 walka została przerwana. Wojsko Polskie utrzymało główną pozycję obrony, choć w rękach austriackich pozostała grobla w Falentach.

Po bitwie odbyła się narada wojenna, podczas której zadecydowano, że siły polskie wycofają się do Warszawy, gdyż trwanie na pozycji raszyńskiej mogłoby doprowadzić do ich wyniszczenia. Odwrót odbył się w należytym porządku, bez nacisku ze strony Austriaków.

Ocena bitwy

W ocenie polskiego historyka wojskowości gen. Mariana Kukiela bitwę raszyńską można następująco scharakteryzować:

„Bitwa pod Raszynem ze strony polskiej jest przykładem czystej obrony. Poniatowski do końca pozostawił inicjatywę przeciwnikowi, co jest zrozumiałe przy fatalnym stosunku sił i rozciągłości frontu. Ze strony austriackiej energiczny atak czołowy na dwa kolejno klucze taktyczne, Falenty i Raszyn, połączono w obu przypadkach z manewrem na flankę odpowiedniej grupy naszego wojska. Brak natomiast manewru w większym stylu, chociaż przewaga liczby ułatwiała Austriakom obejście i otoczenie naszej pozycji. Wyjaśnia się to jedynie lekceważeniem przeciwnika, którego uważano przed bitwą za rodzaj milicji niesfornej i niewyćwiczonej”.

Straty polskie w bitwie pod Raszynem wyniosły 450 poległych i ok. 800 rannych żołnierzy. Austriacy stracili ok. 2500 zabitych i rannych.

Podsumowanie bitwy

„Bój z dwukrotnie silniejszym przeciwnikiem był taktycznie nierozegrany, moralnie i taktycznie przyniósł duże korzyści Polakom. Austriacy działali bezplanowo, nie wykazując ani inicjatywy, ani manewru. Po prostu rzucali batalion za batalionem, by złamać słabszego przeciwnika. Jeśli chodzi o żołnierza, to z obu stron bił się dobrze. Polacy przeprowadzili w nocy porządny odwrót na Warszawę. Słusznie też Fryderyk August wyraził z Saksonii wojsku 28 kwietnia podziękowanie, stwierdzając, „że dobrze zasłużyło się Ojczyźnie”; przyznał mu 528 krzyży „Virtuti Militari".

Dla Polaków bitwa pod Raszynem była niezwykle istotna. Dzięki niej żołnierze uwierzyli, że są w stanie wygrać z silniejszym przeciwnikiem. Choć uznaje się ją za nierozstrzygniętą, to cele naczelnego wodza zostały osiągnięte. Zatrzymano Austriaków na przedpolach stolicy. Bitwę wygrał więc książę Józef Poniatowski. 

Stowarzyszenie „Projekt Raszyn” - Rekonstrukcja bitwy

Oficjalnie Stowarzyszenie zarejestrowało swoją działalność w marcu 2010 r., wcześniej działając jako grupa nieformalna. Trzon Stowarzyszenia stanowiły zarówno osoby zaangażowane w ruch rekonstrukcji historycznej okresu napoleońskiego, jak i entuzjaści rozwoju lokalnego. Połączyła nas epoka Księstwa Warszawskiego - dla jednych w związku z ich pasją historyczną, drudzy potraktowali znaną powszechnie bitwę z 1809 r. jako wydarzenie, wokół którego najłatwiej budować lokalną tożsamość. 

Nabieraliśmy doświadczenia, współorganizując przedsięwzięcia z zakresu kultywowania dziedzictwa narodowego, tradycji zwłaszcza niepodległościowych oraz kultury, w tym właśnie obchodów 200. rocznicy Bitwy pod Raszynem m.in. stanowiąc trzon komitetu organizacyjnego uroczystości obchodowych (www.raszyn1809.pl). Staramy się tak planować projekty, żeby wzajemnie się uzupełniały, tworząc ciekawą ofertę dla społeczności lokalnej oraz formę promocji Gminy.

W 2010 r. rozpoczęliśmy realizację Projektu „Rewitalizacja historycznego terenu bitwy pod Raszynem”, którego jednym z etapów jest tworzenie ścieżki historyczno-edukacyjnej (oznakowanie miejsc, w których stacjonowały poszczególne jednostki wojskowe w czasie działań bitewnych 19 kwietnia 1809 r.). Jest to jak dotychczas pierwsza w Raszynie próba ożywienia znakomicie zachowanego fragmentu pola walk sprzed 200 lat. 

Artykuł opracowany we współpracy z 

• Centrum Sportu Raszyn
• Centrum Kultury Raszyn
• Urząd Gminy Raszyn 

Źródła materiałów: 

https://www.wojsko-polskie.pl/raszyn/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Raszynem_(1809)

https://muzhp.pl/pl/e/1683/bitwa-pod-raszynem

https://twojahistoria.pl/2019/05/14/bitwa-pod-raszynem-to-zwyciestwo-nad-wojskami-zaborcy-przywrocilo-polakom-wiare-we-wlasne-sily/