Coś dla Indiany Jonesa

Taką okazją była budowa autostrady A2. To wtedy w miejscowości Tłuste koło Grodziska Mazowieckiego znaleziono ślady z okresu wczesnego średniowiecza i średniowiecza, m.in. fragmenty naczyń ceramicznych. W Izdebnie Kościelnym znaleziono brązowy tzw. naszyjnik koronowaty z młodszego okresu przed rzymskiego, ale także wyroby z bursztynu, co może świadczyć o wymianie handlowej. Są pozostałości po piecach dymarskich, w których wypalano żelazo. W Chrzanowie odnaleziono kafle, które były fragmentami pieców. Zabytki świadczą też o dużej liczbie młynów wodnych na terenie dzisiejszego Powiatu Grodziskiego. Wszystko to potwierdza, że na tych terenach istniało osadnictwo w postaci długich domów, w których mieszkano oraz trzymano zwierzęta.

Historia terenu obecnego Powiatu Grodziskiego sięga czasów prehistorycznych. Na terenie obecnego Izdebna Kościelnego znaleziono ponad 400 obiektów archeologicznych pochodzących z kultury łużyckiej i przeworskiej. Odkryto również grób skrzynkowy w okolicach wsi Gole (gmina Baranów) oraz znaleziska z okresu rzymskiego (gmina Baranów, gmina Żabia Wola). Na obszarze dzisiejszego Powiatu Grodziskiego od IV w. p.n.e. do II w. n.e. prowadzono wykop rud żelaza na dużą skalę. W Jaktorowie odkryto cmentarzysko kurhanowe datowane na III–IV w n.e.

Najcenniejszym obiektem archeologicznym w okolicach Grodziska jest wczesnośredniowieczne słowiańskie grodzisko położone we wsi Chlebnia, zwane potocznie „Szwedzkimi Górami". Jest ono pozostałością osady obronnej z XI i XII w. W otoczeniu warowni powstawały osady podgrodowe. Grodzisko w Chlebni jest jednym z najlepiej zachowanych zabytków tego typu na Mazowszu, szczególnie cennym dzięki zachowaniu krajobrazu kulturowego z formą terenową w postaci pierścieni wałów. 

Odkryć dokonano też na terenie cmentarza żydowskiego. Co prawda reguły prawa i tradycji żydowskiej wykluczają prowadzenie badań archeologicznych na terenie kirkutów, ale po wojnie nikt się tym zbytnio nie przejmował. Na początku 1959 roku w najstarszej części cmentarza wzniesiono murowany magazyn Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska, która w 1947 lub 1948 roku przejęła w użytkowanie częściowo zniszczoną w czasie okupacji nekropolię. Podczas prac budowlanych robotnicy natrafili na groby z wczesnej epoki żelaza oraz z okresu wpływów rzymskich. Pierwszych odkryć dokonano na początku lutego 1959 roku. Oszacowanie pierwotnego zasięgu nekropolii nie było i nie jest możliwe, ponieważ jej bezpośrednia okolica jest silnie zurbanizowana – znajduje się tu dworzec, linia kolejowa oraz zabudowa mieszkaniowa, a wcześniej fabryka. 

Okazją do prowadzenia wykopalisk była również rewitalizacja grodziskiego Placu Wolności. Spektakularnych odkryć może nie dokonano, ale znaleziska potwierdziły, że miasto zostało zniszczone o okresie potopu szwedzkiego. Następną okazją dla archeologów będzie rewitalizacja deptaka. Zapewne nie będą to odkrycia na miarę przygód Indiany Jonesa, ale warto śledzić prace archeologów.