Adamowizna

Dwory te przyczynią się do wielu ciekawych opowieści, dwa z nich to opowieść o jednej rodzinie, trzeci dom to opowieść o aptekarzu, jego żonie i pisarce Zofii Nałkowskiej. Pisarce, która tu w domu swoich przyjaciół odnalazła w pod koniec lipca 1944 r. azyl i pisała np. „Węzły życia” i Dziennik.

 A wszystko zaczęło się od osady Kuklówka, w której malarz Józef Chełmoński pod koniec XIX w. odnalazł swoje miejsce na Ziemi. Odwiedzający go młodszy brat Adam, też postanowił tu zamieszkać. Tak powstała Adamowizna. Dziś w przewodniku można przeczytać uporządkowaną informację o położeniu geograficznym wspomnianych tu miejsc: Stare - część miejscowości położonych w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, w gminie Grodzisk Mazowiecki. Stare razem z miejscowościami: Stare, Chełmonie tworzy administracyjnie - wieś Adamowiznę.  

 Dr Adam Chełmoński

 Związki Chełmońskich z Adamowizną datują się od 1899 roku, kiedy to lekarz warszawski absolwent Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (dyplom w 1885 r.) Adam Chełmoński zakupił folwark w osadzie młyńskiej Stare, gdy już tu na dobre osiądzie obszar ten zmieni nazwę od jego imienia na Adamowiznę. Z miejscowości Kuklówka, gdzie mieszkał jego brat  malarz Józef Chełmoński, Adam przeniesie drewniany dziewiętnastowieczny domek, postawi w osadzie Stare. Założy tu park krajobrazowy z ciekawym starodrzewiem, który wraz z rzeką Mrowną i dokupionym w 1910 r. młynem wodnym stanowić będzie niezwykle urodziwe miejsce.

 W Polskiej Gazecie Lekarskiej z grudnia 1924 roku, która poświęca zmarłemu dr. Chełmońskiemu całą stronę, autor w szczegółach spisuje życiorys doktora, podkreślając jego niezwykły charakter i osiągnięcia. Wspomina się, że był  lekarzem wyjątkowym, nawet niekonwencjonalnym, potrafił szybko nawiązać kontakt z pacjentem, zależało mu na tym. W drodze konkursu w 1891 roku został ordynatorem szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie i przepracował tam 30 lat. Bezinteresownie, z własnych funduszy wyposażył oddział w aparaturę, odczynniki, literaturę fachową, a były to czasy, w których władze carskie nie dbały o szpitalnictwo i tylko dzięki takim lekarzom jak Chełmoński szpitale mogło stać na poziomie nauki światowej. W 1893 r. doktor  bierze udział w zakładaniu pierwszego szpitala przeciwgruźliczego w Otwocku, jest społecznikiem. O doktorze Adamie Chełmońskim dużo w różnych publikacjach. Warto poszerzyć o nim wiedzę. Na pewno był estetą, pozostawił po sobie w Adamowiźnie piękny, zadbany majątek, o który następne pokolenia też będą dbały należycie. W czasopiśmie „Spotkaniach z Zabytkami” z 1992 r. czytamy opis, autorzy (W. Baraniewski, T. Jaroszewski) dworu dr. Chełmońskiego, dworu, który ma już prawie 100 lat. Publicyści piszą z wyraźnym zachwytem: Dworek pośrodku elewacji frontowej ma ganek o czterech słupkach zwieńczony trójkątnym szczytem, a z tyłu - balkon przed wystawką wsparty na czterech słupach. Wysoki czterospadowy dach sprawia, że siedziba ta wydaje się większa niż jest w istocie. Wdzięk i urok tej architektury, doskonale zespolonej z pięknym otoczeniem, urzeka od razu odwiedzających to miejsce po raz pierwszy.” Adam zmarł  6 listopada 1924 r. z powodu niewydolności nerek. Spoczął na cmentarzu w Grodzisku Mazowieckim. Potomkowie Chełmońskich w 2006 roku sprzedali majątek po doktorze Adamie Chełmońskim  miastu Grodzisk Mazowiecki.

Czytaj także: Pułkownik Godebski