Zielony pierścień wokół Warszawy: ratunek czy fanaberia?

Czy zielony pierścień wokół Warszawy jest potrzebny  – zapytaliśmy eksperta SGGW dr hab. Agatę Cieszewską. – Polska ma najwięcej rozproszonej zabudowy w Unii Europejskiej, co powoduje straty w przyrodzie i pogarsza jakość powietrza, a także pociąga za sobą ogromne wydatki – stwierdza dr hab. Agata Cieszewska. Czym jest rozproszona zabudowa? 

Na terenach podmiejskich domy, czasem jeden czasem kilka, powstają w oddaleniu od miejscowości i od innych większych osiedli. Rodzi to szereg problemów nie tylko dla środowiska, ale także dla budżetów gmin podmiejskich. 

Zacznijmy od środowiska: śmiertelne zagrożenie! 

Duże miasta takie, jak Warszawa nie mają dziś wpływu na to, co dzieje się wokół nich, czyli na decyzje otaczających je gmin, które często mają inne potrzeby niż metropolie. Tymczasem to, co dzieje się wokół Warszawy to sprawa życia i śmierci jej mieszkańców. Jak mówi dr hab. Agata Cieszewska, kiedyś gorące noce tropikalne, czyli takie, kiedy temperatura przekraczała 20 st. C, zdarzały się w Warszawie raz w roku. 

 Dziś bywa ich nawet kilkadziesiąt. Podczas tropikalnych nocy wzrasta znacznie śmiertelność seniorów i niemowląt. Sytuacje pogarsza brak zielonego pasa ochronnego, który powodowałby naturalne wychładzanie miasta. 

Miejska bryza niesie życie

Kiedy miasto otacza zielony pierścień, to gdy nagrzane powietrze w mieście unosi się do góry, na jego miejsce zasysane jest do miasta chłodne i czyste z otaczających je terenów zielonych. Specjaliści nazywają to zjawisko miejską bryzą. Powodem jest różnica ciśnień, to, że tereny pozbawione zabudowy nagrzewają się wolniej. 

– Jeśli tereny zabudowane wokół miast rozlewają się w sposób niekontrolowany, wymiana powietrza jest ograniczona – mówi dr hab.  Agata Cieszewska. W mieście występują wówczas tzw. wyspy ciepła. Naukowcy z IGiPZ PAN obliczyli, że taka wyspa ciepła, ma temperaturę wyższą nawet o kilka, kilkanaście stopni C niż otaczające go tereny — dodaje.

Kasa: czyli co tracą gminy 

Wydając zgodę na rozproszoną zabudowę gmina, naraża się na ogromne koszty związane m.in. z budową infrastruktury drogowej. Jest ona tak kosztowna, że burmistrz jednej z gmin powiedział, że wolałby kupić mieszkania w mieście dla sześciu rodzin, które wystąpiły do samorządu o budowę drogi dojazdowej do ich domów niż finansować tę inwestycję.

– Ponieważ argumenty ekonomiczne zawsze mają największą moc przekonywania, gminy zaczynają interesować się utworzeniem zielonego pierścienia wokół Warszawy, a więc przeciwdziałaniem rozlewania się zabudowy na ich terenie. Rozproszenie zabudowy to nie tylko koszty infrastruktury drogowej, ale także wodociągów, kanalizacji oraz infrastruktury społecznej, czyli budowy szkół, ośrodków zdrowia itp. – dodaje dr hab. Agata Cieszewska.

Negatywne skutki dla środowiska 

Las musi być zwarty zajmować znaczną powierzchnię, aby mógł pełnić życiodajne funkcje jak produkcja tlenu, oczyszczanie powietrza i obniżanie temperatury. Poszatkowanie lasu – fragmentacja rozproszoną zabudową, a więc także prowadzącymi do domostw drogami itp. to zmniejszenie jego funkcji przyrodniczych , to także zagrożenie dla zasobów wodnych tak ważnych dobie zmian klimatu. Fragmentacja krajobrazu skutkuje problemami w jego wykorzystaniu. Niewielkie pasy ziemi pomiędzy rozproszoną zabudową trudno wykorzystać do celów rolniczych czy rekreacyjnych. To przestrzeń zmarnowana mówi dr hab. Agata Cieszewska. 

Koncepcja zielonego pierścienia zakłada, że miasta – zwłaszcza te duże, będą miały granice rozwoju zabudowy i dlatego szukają na swoim terenie miejsc, w których można budować, które dzisiaj są niezagospodarowane jak m.in. tereny po przemysłowe. 

Otaczające miasta tereny niezabudowane mają zapewnić lepszą jakość życia – czyste powietrze, zwiększenie zasobów wodnych, dostęp do terenów rekreacyjnych i wykorzystanie terenów rolnych poprzez skrócenie drogi od pola do stołu, wyjaśnia dr hab. Agata Cieszewska.   

Gminy otaczające takie miasta mogą postępować podobnie i kontrolować na swoich obszarach tereny przeznaczone pod zabudowę, tak aby lasy, łąki, tereny rolne, mokradła i stawy - mogły wszystkich nas chronić. 

Ratunkiem dla miast i gmin podmiejskich są więc zielone pierścienie. Z tego też powodu istnieją już wokół wielu miast na świecie: Londynu, Paryża, Berlina czy Wiednia.