Aleja Lipowa w Podkowie Leśnej wpisana do rejestru zabytków

Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Aleja Lipowa, drzewostan wraz z terenem, położona przy ul. Lipowej w Podkowie Leśnej została wpisana do rejestru zabytków.

Aleja Lipowa w Podkowie Leśnej, będąca istotnym elementem miasta-ogrodu, swoje początki ma w drugiej połowie XIX wieku. Powstała w związku z założeniem osady Stanisławów na terenie majątku ziemskiego Brwinów, w sąsiedztwie folwarku Wilhelmów. Od 1861 roku obszar ten należał do Stanisława Lilpopa (1817–1866), fabrykanta, a później przeszedł w ręce jego rodziny. 

Letnisko Stanisławów i początki alei

Letnisko Stanisławów, z którym związana jest Aleja Lipowa, powstało na południe od folwarku Wilhelmów. Badania potwierdziły, że drzewa tworzące aleję, widoczne na mapach z 1911 i 1914 roku, są tożsame z obecnymi nasadzeniami. Część drzew sadzono w „pęczkach” (po 2–3 sztuki), co było popularną praktyką ogrodniczą w XIX i XX wieku. Joanna Lilpop, żona Stanisława, była inicjatorką nasadzeń południowego pasa alei.

Drzewostan Alei Lipowej

Dziś aleja składa się z 193 drzew, w tym 2 tzw. świadki. Dominują lipy drobnolistne (184 szt.), a pozostałe drzewa to nieliczne lipy szerokolistne (2 szt.) oraz inne gatunki (klony, robinie, sosny, graby, dęby), które nie stanowią części alei. Drzewostan obejmuje trzy grupy wiekowe: nasadzenia sprzed 1925 roku (ok. 100 lat), z lat 1925–1939 (85–100 lat) oraz uzupełnienia po 1945 roku (młodsze niż 85 lat). Południowy rząd alei obejmuje 12 drzew sprzed 1925 roku i 6 z lat 1925–1939, środkowy – 11 i 4, a północny – 9 i 10.

Znaczenie historyczne i kompozycyjne

Aleja Lipowa, charakteryzująca się unikalnym trójszpalerowym układem, jest kluczowym elementem krajobrazu Podkowy Leśnej i jednym z najcenniejszych zabytków miasta-ogrodu. Stanowi świadectwo rozwoju kompozycji przestrzennych majątku Stanisława Lilpopa oraz przykład adaptacji istniejących tras komunikacyjnych do projektu autorstwa Antoniego Jawornickiego. Drzewostan alei zachował się niemal w całości na całej długości ul. Lipowej, tworząc malowniczy szlak o wyjątkowych walorach krajobrazowych.

Nawiązanie do idei miast-ogrodów

Trójszpalerowy układ drzew nawiązuje do idei miast-ogrodów, które w XIX wieku promowały powrót do natury oraz wykorzystanie przyrody do poprawy warunków życia. Stanisławów, jako część Wilhelmowa, wpisuje się w ten europejski nurt urbanistyczny, łącząc estetykę z funkcjonalnością. Aleja, zachowując swoją historyczną formę i funkcję, pozostaje jednym z najbardziej charakterystycznych elementów miasta, podkreślając jego unikalny charakter.

Przeczytaj również: